یکی از دوستان میگفت به نظرم دینداری ما در سه دایره تعریف می­شود. تاریخ اسلام پر است از افرادی که نتوانستند در بهترین دایره بنشینند و از این رو به سیاهترین چاههای گمراهی سقوط کردند.

دایره اول، دایره بزرگیست که درون آن دینداران هستند و بیرون آن کافران و دشمنان دین. دشمنانی که در قلب و در زبان با دین مخالف هستند. مرز این دایره تا حدودی شفاف است و تشخیص مسیر حق در آن چندان دشوار نیست.

دایره دوم داخل دایره اول و در میان دینداران است. درون دایره دوم افرادی هستند که قلباً و لساناً خواهان حکومت و قدرت اسلام هستند، اما بیرون این دایره، افرادی اند که گرچه در زبان حرف از دین و قرآن می زنند ولیکن در قلب اعتقادی به آن ندارند. مرز دایره دوم و تشخیص افرادی که صفت منافقانه دارند سختتر از دایره اول است.

دایره سوم در دل دایره دوم است و مومنانی که قلباً و لساناً خواهان برپایی شعائر اسلامی در جامعه هستند را به دو قسمت تقسیم میکند. افراد درون دایره سوم، آنانی هستند که با بصیرتی که دارند، راه و مسلک را خوب شناخته اند و در بزنگاههای حساس تاریخ، بهترین تصمیمها را میگیرند. مومنین خارج دایره سوم آنانی هستند که با بی بصیرتیشان انتخابهای نادرست میکنند و سهواً به اسلام ضربه میزنند.